Starfs­fólk eigi ekki að breytast í rann­sóknar­lög­reglu­menn

Þá segir hún einnig áríðandi að starfsfólk kunni að setja börnum mörk. Oft á tíðum séu leiðbeinendur í barnastarfi einnig á barnsaldri og mikilvægt að þau geti tekist á við erfiðar aðstæður sem geti komið upp.

Þorbjörg hefur frá árinu 2006 séð um fræðslu fyrir þau sem starfa með eða í kringum börn um það hvernig eigi að bregðast við vegna gruns um ofbeldi og vanrækslu gegn börnum. 

Námskeiðið sem hún kennir, Verndum þau, er byggt á bók sem hún og Ólöf Ásta Faresveit skrifuðu saman. Þær störfuðu báðar um árabil hjá Barnahúsi en eru nú báðar búnar að flytja sig um set á Barna- og fjölskyldustofu og Æskulýðsvettvangurinn sér um að halda utan um námskeiðin. Þorbjörg segir námskeiðið opið öllum sem starfi með börnum en hægt er að kynna sér efnið betur á vef Æskulýðsvettvangsins.

„Það kom út ný útgáfa af bókinni 2013 og þá uppfærðum við námskeiðið líka en það er orðið ansi langt síðan,“ segir Þorbjörg og að þegar Ólöf Ásta hafi tekið við stöðu forstjóra Barna- og fjölskyldustofu hafi hún dregið sig út úr námskeiðinu og því sjái Þorbjörg ein um þau í dag.

„Við Valdís hjá Æskulýðsvettvanginum ákváðum svo í sameiningu að það væri kominn tími til að poppa þetta aðeins upp og gera góða andlitslyftingu á þessu námskeiði,“ segir Þorbjörg og að námskeiðið hafi verið stytt. Það sé meiri áhersla á viðbrögð og minni á einkenni. Þá sé einnig meira myndefni, færri glærur og meira rými fyrir umræður og spurningar.

Gott að bregðast við vondum tilfinningum

„Það er mikilvægt að fólk sem vinni með börnum þekki einkenni ofbeldis, við reynum á námskeiðinu ekki síður að leggja áherslu á tilkynningarskylduna og hvernig á að bregðast við ef grunur vaknar um ofbeldi,“ segir Þorbjörg.

Hún segir að reglulega komi fréttir af fólki sem hafi misnotað vald sitt í starfi og jafnvel misnotað barn með einhverjum hætti.

„Það er mikilvægt að þekkja einkenni og birtingarmyndir tælingar. Þegar fólk lokkar til sín börn, vinnur traust þeirra og brýtur varnarmúra. Það er mikilvægt að fara yfir það og hvernig eigi að bregðast við ef maður fær vonda tilfinningu fyrir einhverjum samstarfsmanni sínum,“ segir Þorbjörg. 

Hún segir mikilvægt að foreldrar og þau sem vinni með börnum séu meðvituð um áhættuna á þessu og hvernig eigi að bregðast við.

„Það hefur því miður komið fyrir oftar en einu sinni og oftar en tvisvar að starfsfólk sem vinnur með börnum hefur hreinlega skemmt rannsóknarhagsmuni og gert rannsóknir mála erfiðari. Til dæmis með því að tala við börnin á leiðandi hátt. Það má ekki breytast í rannsóknarlögreglumann þegar eitthvað svona kemur upp. Það vilja allir gera sitt besta en stundum fer fólk fram úr sér. Því þau hafa ekki tækin og tólin og vita ekki hvert verklagið er,“ segir Þorbjörg og að verklagið og verklagsreglur séu því eitt af því mikilvægasta sem farið er yfir á námskeiðinu.

„Svo eru það stafrænu miðlarnir og stafræna ofbeldið. Það eru nýjar leiðir sem fólk er að nota.“

Börn að vinna með börnum

Hún segir stóran hluta þeirra sem vinna í barnastarfi séu ungt fólk á aldrinum 18 til 25 en jafnvel, eins og hjá KFUM og skátunum, séu börn í eldri kantinum að vinna sem einhvers konar leiðtogar.

„Það eru fimmtán eða sextán ára börn,“ segir Þorbjörg og að það séu sérstök námskeið fyrir yngra fólkið hjá Æskulýðsvettvanginum.

„Það þarf að ræða við þau á varkárari hátt, en skýran. Þau heyra sjálf undir barnaverndarlögin og tilkynningarskylduna,“ segir Þorbjörg og að það geti gert málið flóknara. En oft séu þetta einmitt einstaklingarnir sem börnin leiti til í.

„Því þau eru nær þeim í aldri. Þá myndast öðruvísi traust. En það þarf líka að kenna þessum krökkum að setja mörk. Að þau megi ekki vera með börnin á Snapchat og í samskiptum á netinu. Af því þau eru starfsmenn og þurfa að hafa mörk.“

Hún segir þarna vera hættu á að börnin fari að eiga í samskiptum utan barnastarfsins. Það sé hætta á að það þróist svo í eitthvað sem það eigi ekki að vera.

„Það er svo sorglegt þegar kemur upp sú staða þegar ungt fólk er að vinna með börnum og eitthvað spjall leiðir út í eitthvað rugl. Því það eru samskipti á vettvangi sem er óeðlilegt að eiga í samskiptum við börnin á,“ segir Þorbjörg.

Senda vinabeiðnir og vilja follow-a

Hún segir líka mikilvægt að muna að börn geta verið afar markalaus. Til hennar leiti oft fólk til að spyrja hvernig eigi að takast á við það.

„Börnin eru að senda vinabeiðnir og follow á Instagram. Eru kannski að senda skilaboð og segja hvað þau sakni starfsfólksins og að þeim þyki þau skemmtileg,“ segir Þorbjörg og tekur sem dæmi starfsfólk sem vinnur á Laugum eða í sumarbúðum sem börnin stoppa stutt í.

„Starfsfólk þarf við þessar aðstæður að setja mörk og þau þurfa að vera á hreinu. Hvað er í lagi og hvað ekki. Því börn geta verið hvatvís og markalaus. Börn sem eiga um sárt að binda sækja mjög oft í samskipti við fullorðið fólk og líma sig á þau, og eru þannig útsett fyrir því að lenda í klónum á fólki sem hefur annarlegar hvatir til barna,“ segir Þorbjörg.

Börn beita önnur börn ofbeldi

Hún segir því margt sem fólk sem vinnur með börnum þurfi að huga að þessu og þetta sé allt í hraðri þróun samhliða tækniframförum.

„Börn eru að sækja og horfa á klám og geta verið með markalausa kynferðislega hegðun og það þarf að vita hvernig á að taka á því líka.“

Annað sem þurfi að hafa í huga er að það er æ algengara að börn beiti önnur börn ofbeldi.

„Við höfum alltaf viljað á námskeiðinu ná til allra og ná að útskýra þær ólíku aðstæður sem geta komið upp. Þeir sem vinna ekki á þessum vettvangi vita oft ekki birtingarmyndirnar og hvernig þetta raunverulega getur verið,“ segir hún og að þess vegna leggi hún líka áherslu á það á námskeiðinu að tala um það sem minna er talað um almennt í samfélaginu.

„Eins og að strákar eru sannarlega líka beittir ofbeldi og að konur beiti líka ofbeldi, þar með talið kynferðislegu. Það er þannig alltaf markmiðið að festast ekki í einni birtingarmynd heldur að opna augu þeirra sem eru að sækja námskeiðið og gera þau meðvitaðri. Þegar þú ert búinn að fá svona fræðslu þá seturðu upp önnur gleraugu í vinnunni,“ segir Þorbjörg.

Betra að tilkynna

Varðandi það að bregðast við og til dæmis tilkynna grun um ofbeldi segir Þorbjörg alltaf betra að tilkynna en að gera það ekki.

„Það er starfsfólksins hjá barnavernd að grisja úr. Það er allt í lagi að tilkynna ef maður er ekki viss. En auðvitað þarf að vera eitthvað á bakvið það. En það er líka gott að tala saman. Ég hef alltaf lagt áherslu á það að fólk sem vinnur með börnum, ef það fær einhverja tilfinningu, að það tali saman,“ segir Þorbjörg og að þannig geti fólk sem dæmi spurt aðra hafi það áhyggjur af einhverju.

„Það má alveg ræða málið við samstarfsfólk sitt og ræða við starfsmenn barnaverndar í símtali. Það er hægt að leita ráða ef maður er í vafa af því það er ótrúlega oft sem þessi tilfinning sem fólk fær um að eitthvað sé ekki í lagi, reynist rétt.“